استراتژیِ ” بدون آنتی بیوتیک ” برای کنترل عفونت سالمونلا در طیور

معرفی بیماری سالمونلا در طیور گوشتی

گونه سالمونلا یک پاتوژن موضعی درون سلولی است که طیور عوامل انتقال اولیه آن هستند. این گونه پاتوژن منجر به بروز عفونت های سیستمی و ایجاد بیماری از طریق مواد غذایی می شود بار اقتصادی بالایی دارد و همچنین از نظر بهداشت عمومی حائز اهمیت بالا است به همین سبب نگرانی های بسیاری در ارتباط با سلامت مصرف کنندگان در سراسر جهان در پی داشته است.

کنترل بیماری سالمونلا در پرورش مرغ گوشتی

برای سالهای متمادی استفاده از آنتی بیوتیک استراتژی اصلی برای کنترل سالمونلا بوده است، با این حال با ایجاد و انتشار مقاومت های آنتی بیوتیکی متنوع توسط باکتری های پاتوژن، استفاده از آنتی بیوتیک ها مورد تجدید نظر قرار گرفت و مبحث استفاده از جایگزین های آن ها مطرح شد. این طرح پس از بررسی برای پرورش توصیه شده و اتفاقا با موفقیت در کشورهای زیادی پذیرفته شده است. استراتژی های معرفی شده در تولید طیور برای کنترل سالمونلا در دو گروه زیر دسته بندی شده اند:

1. بر مبنای تغذیه: (پریبیوتیک، پروبیوتیک، سین بیوتیک ها، پستبیوتیک ها و فیتوبیوتیک ها)
2. بر مبنای غیر تغذیه: (باکتریوفاژها، برنامه های کاربردی جیره و واکسن ها).

سالمونلا یکی از بحرانی ترین مشکلات بهداشت عمومی در سراسر جهان

با توجه به گزارشات مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (Center for Disease Control and Preventions)، عفونت سالمونلا یکی از بحرانی ترین مشکلات بهداشت عمومی در سراسر جهان است. بیماری سالمونلا سالانه تنها در ایالات متحده موجب بروز 1،350،000 عفونت می شود که با علائم اسهال، تب و درد شکم به عنوان علائم اصلی همراه است.

وجود تعداد Log10 7-8 ایجاد و شیوع بیماری لازم است با وجود این که معمولا به صورت خود محدود کننده هستند اما همچنان به ویژه در افراد دچار نقص ایمنی می توانند باعث عفونت ها خارج روده ای بشوند.

طیور و مخصوصا فرآورده های آن ها مانند گوشت و تخم مرغ منبع اصلی برای ابتلای انسان ها هستند که اتفاقا اغلب این تولیدات خوراکی از حیوانات سالم بدست می آیند.

انتقال سالمونلا در پرندگان به صورت همه گیر شیوع پیدا می کند و ممکن است همراه با علائم بالینی یا بدون هیچ علامتی باشد، این موضوع احتمال انتقال این بیماری مشترک بین طیور و انسان ها را از طریق زنجیره غذایی افزایش می دهد.

تحقیق انجام شده استراتژی های اصلی بدون آنتی بیوتیک موجود در حال حاضر را از نظر:

1. نقش آنها در پیشگیری از عفونت سالمونلا
2. کاهش اثرات نامطلوب این بیماری

به صورت خلاصه معرفی کرده و هریک را مورد بحث قرار می دهد.

گونه سالمونلا و ارتباط آن با طیور

گونه سالمونلا مربوط به یک باسیلوس بی هوازی گرم منفی روده ای با قطر سلولی 0.7-1.5 µm و طول 2-5 µm متعلق به خانواده انتروباکتریاسه (Enterobacteriacea) است.

آنها غالباً تاژک‌های پریتریکس دارند، به جز S. Gallinarum و S. Pullorum که غیر متحرک بوده و به شدت برای طیور بیماری زا هستند.

رشد و تکثیر عامل عفونی

سالمونلا قادر به کلونازیسیون (به معنای رشد و تکثیر عامل عفونی) است تحت شرایط محیطی در خارج از سلول میزبان زنده تکثیر می شود و به عنوان یک میکروارگانیسم غیر مستعد (باکتری‌های غیر مستعد باکتری‌هایی هستند که برای رشد به هیچ مکمل غذایی یا شرایط خاصی نیاز ندارند) در نظر گرفته می شود.

گونه سالمونلا همچنین در شرایط دمایی بین 7 تا 48 درجه سانتی گراد، در فعالیت های آبی تا سطح 995/0 (منظور از فعالیت آبی، آب مورد نیاز برای رشد میکروارگانیسم ها درون مواد غذایی است) و PH بین 5/6 تا 5/7 قادر به رشد و فعالیت هستند.

انواع گونه سالمونلا

گونه سالمونلا بر اساس تفاوت های بیولوژیکی به دو دسته سالمونلا انتریک و سالمونلا بونگوری تقسیم می شود.
بونگوری دارای شش زیر گونه است. در حالیکه سالمونلا انتریک شامل بیشتر از ۲۵۰۰ سِرووار (گروهی از میکروارگانیسم های نزدیک به هم که با مجموعه ای از آنتی ژن ها مشخص می شوند) است که حدود تعداد 80 عدد از آنها بین انسان ها و حیوانات مشترک است. از طرف دیگر، سالمونلا بونگوری حداقل 20 سروتیپ (یک سویه سرولوژیکی قابل تشخیص از یک میکروارگانیسم) را شامل می شود که معمولاً با حیوانات خونسرد همراه است، اما همچنان توانایی مبتلا کردن انسان ها را نیز دارند.

عفونت سالمونلا در طیور جزء بیماری هایی است که از دیرباز به عنوان یک بیماری مشترک بین انسان و حیوان شناخته شده است و از نظر اقتصادی در بهداشت عمومی سراسر جهان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است زیرا که طیور و فرآورده های آن ها به عنوان منبع اصلی این بیماری در نظر گرفته می شوند.

استراتژی های مبتنی بر تغذیه برای کنترل عفونت سالمونلا در طیور

در سال های اخیر، جایگزین هایی غیر آنتی بیوتیکی برای کاهش یا کنترل عفونت های سالمونلا در طیور مورد بررسی قرار گرفته است. این بررسی ها بر پایه استفاده از استراتژی های مبتنی بر تغذیه از جمله پریبیوتیک ها، پروبیوتیک ها، سین بیوتیک ها، پست بیوتیک ها و فیتوبیوتیک ها متمرکز بوده اند.

پروبیوتیک ها

پروبیوتیک‌ها به عنوان میکروارگانیسم‌های زنده‌ای تعریف می‌شوند که در صورت مصرف در مقادیر کافی تاثیرات مفیدی بر سلامت میزبان ایجاد می کنند. افزودن پروبیوتیک در خوراک طیور با تاثیرات مفیدی در ارتباط با توانایی آن ها در مهار رشد باکتری های بیماری زا همراه است. برخی از باکتری های پروبیوتیک در این زمینه (به تنهایی یا ترکیبی) برای جلوگیری یا کنترل عفونت سالمونلا در طول پرورش طیور استفاده می شوند.
گزارش های علمی نشان داده اند که مصرف مکمل های غذایی مبتنی بر پروبیوتیک ها می تواند سبب بهبود عملکرد تولیدی، همچنین پیشگیری از عفونت سالمونلا و کاهش اثرات منفی مرتبط با آن شود.
شمار زیادی از باکتری هایی که به عنوان پروبیوتیک برای مکمل های طیور استفاده می شوند، شامل چندین گونه بیفیدوباکتریوم، لاکتوباسیلوس و باسیلوس هستند.

اثرات اصلی که پس از افزودن پروبیوتیک ها به خوراک طیور مشاهده شده، شامل موارد زیر بوده است:

1. توانایی بازیابی میکروبیتای روده به ویژه در مرغ های تخمگذار مبتلا به سالمونلا
2. افزایش تجمع اسیدهای چرب (استات، بوتیرات و پروپیونات)
3. تولید ترکیبات ضد میکروبی مانند پراکسید هیدروژن، اسید لاکتیک، باکتریوسین ها و اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه که قادر به مهار تکثیر سالمونلا یا کلونیزاسیون آنها در اندام های منتخب مانند سکوم هستند.

نتیجه گیری

عفونت سالمونلا به دلیل ایجاد بیماری و خطر بالقوه مرگ و میری که در دوره های پرورش طیور از خود نشان داده است و همچنین به دلیل ایجاد مقاومت آنتی بیوتیکی، تلفات و کاهش کارایی ناشی از عفونت بالینی همچنان یکی از چالش های اصلی صنعت طیور محسوب می شود. بنابراین با پیشرفت فناوری های نوظهور و با تکیه بر آزمایش ها و شواهد علمی، استراتژی هایی بدون استفاده از آنتی بیوتیک، برای کنترل و جلوگیری از عفونت سالمونلا مطرح شده است که از خطر وجود بیماری در طیور و فرآورده های آن ها جلوگیری می کند. در عین حال، هنوز هم به دانش بیشتری جهت ترویج فرهنگ استفاده و تجاری سازی این استراتژی های ارزشمند در خصوص کنترل عفونت های سالمونلا و درک بهتر پتانسیل عملکردی آن ها نیاز است.

     انتظار می رود پروبیوتیک بایوگیل که حاوی لاکتوباسیلوس های:

1. Lactobacillus acidophilus
2. Lactobacillus salvarius
3. Lactobacillus rhmnosus
4. Lactobacillus delbrueckii

     و Bacillus subtilis می باشد، مطابق آنچه در مقاله فوق گفته شد تاثیر مثبتی بر روی کنترل عفونت سالمونلا و همچنین کاهش شدت این بیماری را داشته باشد.